Kullerkeks | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

Kullerkeks

der Kullerkeks

Ich freue mir ‘nen (einen) Kullerkeks wegen der Party am Wochenende.

Da freut sich aber jemand ‘nen Kullerkeks!

Da würde ich mir echt ‘nen Kullerkeks freuen.

Die Jungs freuen sich ‘nen Kullerkeks.

sich einen Kullerkeks freuen

Vandaag weer een mooie uitdrukking die ik gisteren opnieuw tegen kwam: sich ‘nen Kullerkeks freuen. Jij bent er zeker al achter gekomen. De uitdrukking gebruik je als je wilt aangeven dat je echt heel blij bent met of over iets.

Waar de uitdrukking vandaan komt is niet echt duidelijk. Je kunt deze uitdrukking vergelijken met andere uitdrukkingen zoals sich freuen wie ein Schneekönig, sich wie Bolle freuen, grinsen wie ein Honigkuchenpferd, sich freuen wie ein Stint, … . Al deze uitdrukkingen willen een vergelijk maken met een persoon die erg blij is.

Gebruikt wordt sich einen Kullerkeks freuen vooral in de taal van de jeugd.

#mooisteDuitsewoorden

 

 

Kinkerlitzchen | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

Kinkerlitzchen

die Kinkerlitzchen

(Pluralwort / meervoud)

Mit solchen Kinkerlitzchen gibt sie sich nicht ab.

Lass doch die Kinkerlitzchen!

Ich rege mich nicht mehr über Kinkerlitzchen auf.

Was für Kinkerlitzchen.

Das sind ja Kinkerlitzchen.

Mach keine Kinkerlitzchen.

Als het om het verzinnen van nieuwe woorden gaat dan is de volksmond zeker een sprankelende bron. Kinkerlitzchen hoort hier natuurlijk ook bij een heeft meerdere betekenissen:

  1. (onbetekenende) kleinigheid, nietigheid
  2. nutteloze dingen; waardeloze sieraden
  3. flauwe kul; dom gedrag dat iemand irriteert

Hoe is het woord ontstaan?

In het zeventiende eeuw moesten de hugenoten uit Frankrijk vluchten. Ze konden zich in de protestantse delen van Duitsland vestigen. Sommige openden een ijzerwinkel, wat in het Frans quincaille genoemd werd. De volksmond maakte ervan Kinkerlitzchen door het aanhangen van de lettergreep -litz en de verkleinvorm -chen.

Al snel werd het woord Kinkerlitzchen een uitdrukking voor waardeloze sieraden. In de omgangstaal gebruikt men het woord  Kinkerlitzchen  devaluerend voor een product of ding wat onbenullig, nietig, onnodig of zelfs onzinnig is. Vaak is dan niet het hele product bedoeld maar een onnodig onderdeel hiervan. Dat kan een onderdeel van een auto zijn of een eigenschap van een software programma. Naast deze betekenissen wordt Kinkerlitzchen ook gebruikt in verband met gekke gedachten of dwaasheid.

En ook kleinigheden die wel nodig zijn maar niet veel kosten, worden afgedaan als Kinkerlitzchen om op de belangrijke dingen te kunnen focussen.

#mooisteDuitsewoorden

Leseratte | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

Leseratte

die Leseratte / die Leseratten

Er ist eine richtige Leseratte. Er verschlingt jedes Buch.

Früher war ich keine Leseratte, aber das hat sich geändert!

Hast du wieder bis mitten in der Nacht gelesen? Du Leseratte!

In het Nederlands heb je natuurlijk ook leuke woorden voor iemand die heel veel leest. Zoals boekenworm of leesbeest. Bücherwurm kennen de Duitsers ook. Maar Leseratte vind ik persoonlijk ook zo een mooi woord dat ik het graag in mijn mooiste Duitse woorden lijst wilde opnemen.

In het algemeen is de rat geen dier dat hoog in aanzien staat. De meeste mensen vinden ratten dan ook niet fijn of schattig.

Maar hoe komt het dan dat de rat de naamgever voor veel lezende is geworden?

De grappig bedoelde uitdrukking Leseratte is sinds het negentiende eeuw bekend. Het synoniem Bücherwurm is ouder. Deze uitdrukking heeft zijn oorsprong in een toneelstuk van Lessing uit het jaar 1749. Terwijl Bücherwurm positief is, was Leseratte tot het twintigste eeuw een uitdrukking met een ook wat kritische noot. Het werd gelijk gezet met het mateloze verslinden van ieder boek. Maar in het twintigste eeuw veranderde dat. Woorden in combinatie met Ratte werden op eens positief terwijl het woord Ratte nog steeds negatief bezet is. Zo was bijvoorbeeld de Wasserratte bij Shakespeare nog een piraat maar is nu een uitdrukking voor iemand die met passie het water in gaat.

Misschien is dit ook nog een leuk weetje: Leseratte was in de jaren twintig ook een uitdrukking van studenten aan de universiteit. Leseratten waren docenten die niet vrij college gaven maar uit hun manuscript voorlazen.

#mooisteDuitsewoorden

grübeln | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

grübeln

grübeln

Ich grübele schon den ganzen Tag ergebnislos über diesem Problem!

Ich grübele schon eine Weile über der Frage, ob ich in eine andere Stadt ziehen soll.

Wenn man ins Grübeln kommt, drehen sich die Gedanken im Kreis.

Er grübelte tagelang darüber, warum sie das getan hatte.

Da komme ich aber ins Grübeln!

über etwas grübeln

jemanden ins Grübeln bringen

ins Grübeln kommen

Je kunt het al aan de voorbeelden zien, grübeln is zowel negatief als positief bezet. Negatief is het als het gaat om het herhaaldelijk langdurig denken over gevoelens of problemen. Het herkauwen van nutteloze en vruchteloze gedachten. Maar het kan ook positief zijn, namelijk als je heel lang en diepgaand over een probleem nadenkt om het op te lossen.

Maar hoe komt dat?

Burkhard Meyer-Sickendiek, cultuurwetenschapper aan de Freie Universität Berlin, zegt dat er drie fases in de geschiedenis van grübeln zijn. In de eerste fase was het in de mode om te grübeln. Dat was in de romantiek. Dichter als Clemens Brentano wilden toen tot aan de bodem van hun ziel dringen (“zum Kristallgrund der Seele”). Het innerlijke was een schat en ze dachten hem door grübeln te kunnen vinden.

De tweede fase was al minder romantisch. Aan het eind van het negentiende eeuw verklaarden artsen en psychologen das Grübeln als een ziekte, namelijk een obsessie met vragen. Freud bevondt das Grübeln als een vorm van hysterie.

In de derde fase, vanaf de beginjaren negentig, werdt grübeln dan als veroorzaker of symptoom van depressies onderzocht en behandeld.

Wat een verhaal! Binnen 250 jaar veranderde de betekenis van grübeln van een soort hype naar een ziekte. Dit woord laat heel goed de culturele wandeling zien. Van vroeger waar het heel positief was om je juist veel met je innerste gedachten te bevatten naar vandaag waar we beter niet al te diep en te lang over moeilijke dingen zullen nadenken. Gedachtes laten gaan is het motto en mindfulness is de hype van nu.

Waar komt het woord vandaan?

Grübeln in de zin van de romantiek is een denkwijze waarin je probeert om iets tot op de bodem uit te zoeken. Terwijl grübeln medisch gezien piekeren of rumineren is. Ook in het Duits is de medische vakterm inmiddels Rumination. Het verschil kun je ook goed aan de herkomst van de woorden zien. Grübeln is afkomstig van graben (= graven) en werd in het zeventiende eeuw geassocieerd met het graven naar een schat. Rumination is afkomstig van wiederkäuen (= herkauwen) en betekend het herhaaldelijk denken.

Leuke synonieme:

sich den Kopf zerbrechen

brüten, knobeln, nachsinnen, sinnieren

#mooisteDuitsewoorden

08/15 | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

08/15

08/15

(Nullachtfünfzehn, auch Nullachtfuffzehn)

ein 08/15 Gespräch

ein 08/15 Geschenk

Unsere Möbel sind echt nicht 08/15, sondern exklusive Designstücke.

Das ist echt 08/15!

Eigenlijk is het ja geen woord maar een mooie uitdrukking en die wilde ik je natuurlijk niet ontnemen.

08/15 is de uitdrukking voor iets wat doodgewoon en onbelangrijk is. Het is dus het gemiddelde of iets dat niet de moeite waard is om te benoemen of erop te letten. Soms wordt de uitdrukking ook gebruikt voor verouderd, slecht materiaal. In de omgangstaal is het een synoniem voor billig (= goedkoop maar negatief bedoeld). Maar het kan ook uitdrukken dat iets standaard is.

Waar komt de uitdrukking vandaan?

 

Er zijn twee toelichtingen maar allebei zijn gerelateerd aan het machinegeweer “08/15” uit de Eerste Wereldoorlog.

  1. De soldaten moesten aan het “MG 08/15” steeds de zelfde oefeningen doorlopen. Die werden natuurlijk snel saai en lijkten betekenisloos. So werdt de benaming 08/15 bij de soldaten een uitdrukking voor een saaie routine.
  2. Naar verluid zouden de soldaten in de Eerste Wereldoorlog “Die Waffe ist 08/15!” hebben gezegd. Hiermee hebben ze hun negatieve mening te kennen gegeven over de – in de loop van de oorlog – steeds slechtere kwaliteit van het wapen.

Het zou ook kunnen dat beide toelichtingen en rol hebben gespeeld bij het opstaan van de uitdrukking. Bekend werd de uitdrukking 08/15 ook door de roman trilogie “08/15” van Hans Hellmut Kirst die in 1954 werd uitgegeven.

#mooisteDuitsewoorden

Müßiggang | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

Müßiggang

der Müßiggang

dem Müßiggang frönen

Heute fröne ich dem Müßiggang.

Sein Leben bestand nur noch aus Müßiggang.

der Müßiggänger / die Müßiggängerin

Müßiggang – wat een prachtig woord! En ook nog belangrijk. In de afgelopen jaren kon je dit woord vaker in de kranten lezen…  “Müßiggang oder das aktive Nichtstun” (ZEIT Online), “Faulheit: Warum Trägheit und Müßiggang gut sind” (WELT) of “Müßiggang: Warum Nichtstun hohe Kunst ist” (Karrierebibel).

Wat is Müßiggang?

Müßiggang is het opzoeken van Muße – dus bewust vrije tijd nemen en zelf bepalen wat je ermee doet  (of niet doet 😉 ). Müßiggang, dat is ontspannen en zonder plichten van je vrije tijd genieten. Het is geen uitdrukking in de zin van herstel van stress of lichamelijke inspanning. Veel meer gaat het om het genieten van intellectuele, geestelijke, amusante of plezierige activiteiten. Maar het kann ook het zalig nietsdoen betekenen.

Müßiggang is afkomstig van het Middelhoogduitse müezec gân (= müßig gehen, untätig sein, nichts tun, träge sein) en van het Oudhoogduitse muozîg (= Muße habend).

Müßiggang heeft in de spreektaal een negative tint en wordt vaak gelijkgezet met Faulheit (= luiheid). Dat komt doordat in de christelijke theologie luiheid éen van de hoofdzonden is. Dat vindt je ook in het spreekwoord “Müßiggang ist aller Laster Anfang” terug. Lange tijd was der Müßiggang een privilege van de adel en de bovenklasse van de clerus. Hier tegenover stonden de industrials, een hart werkende groep aangevoerd door industriëlen, bankiers, ingenieurs en wetenschappers.

Maar Müßiggang wordt ook positief gezien. Als het om kunst en cultuur gaat is Müßiggang natuurlijk altijd een onontbeerlijke basis.

„An sich ist Müßiggang durchaus nicht eine Wurzel allen Übels, sondern im Gegenteil ein geradezu göttliches Leben, solange man sich nicht langweilt.“ – Søren Kierkegaard

#mooisteDuitsewoorden

buchstabieren | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

buchstabieren

buchstabieren

Könnten Sie das bitte buchstabieren?

Ich buchstabiere … .

Meinen Namen muss ich eigentlich immer buchstabieren.

Wie buchstabiert man “Firlefanz”?

Vandaag een mooiste Duitse woord waar ik niet veel over kan schrijven want het betekent spellen. Maar ik vond het toch belangrijk om het een keer in de lijst te zetten omdat er iedere week weer cursisten van mij zijn die dat woord nog nooit hebben gehoord. En het is wel handig om dat woord te kennen.

Anders als bij spellen zit er in het Duitse pendant wel verborgen om wat het gaat: der Buchstabe (letter). Sinds het 16de eeuw bestaat buchstabieren en is afkomstig van het Middelhoogduitse buchstaben/buochstaben.

Wil jij weten hoe de Duitsers spellen en hoe je de letters in het Duits uitspreekt?

Dat zou wel handig zijn en daarom heb ik voor jou het alfabet en een voorbeeld (zie beneden) bijgevoegd inclusieve de uitspraak:

A [aa] = Anton O [oo] = Otto
Ä [e] = Ärger Ö [eu] = Ökonom
B [bee] = Berta P [pee] = Paula
C [tsee] = Cäsar Q [koe] = Quelle
Ch [tseehaa] = Charlotte R [err] = Richard
D [dee] = Dora S [ess] = Samuel
E [ee] = Emil Sch [esstseehaa] = Schule
F [eff] = Friedrich T [tee] = Theodor
G [gee]

[garçon]

= Gustav U [oe] = Ulrich
H [haa] = Heinrich Ü [uu] = Übermut
I [ie] = Ida V [fau] = Viktor
J [jott] = Julius W [wee] = Wilhelm
K [kaa] = Kaufmann X [iks] = Xantippe
L [ell] = Ludwig Y [upsilon] = Ypsilon
M [emm] = Martha Z [tsett] = Zacharias
N [enn] = Nordpol ß [esstsett] = Grüße

 

Als jij je naam wilt buchstabieren dan zeg je in het Duits bijvoorbeeld: Mein Name ist Peine. P – wie Paula, e wie Emil, i  wie Ida, n wie Nordpol und e wie Emil.

#mooisteDuitsewoorden

Firlefanz | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

Firlefanz

der Firlefanz

So ein Firlefanz!

Gib dein Geld lieber nicht für so einen Firlefanz aus!

Was er da von sich gegeben hat, war alles nur Firlefanz.

Bei dem Firlefanz mache ich nicht mit!

Das ist doch Firlefanz!

Firlefanz is een super mooi woord wat ook nog zo een leuke herkomst heeft. Het was namelijk de naam van een vrolijke springdans in het Middeleeuw: firlifanz. Uit het Oudfranse virelai (= reidans) en het Middelhoogduitse virlei ontstond de naam firlifanz. Het was dus de benaming van een plezierig dansje maar werd ook een uitdrukking voor een dwaas omhaal of overbodige dingen.

Luther gebruikte het woord Firlefanzer om iemand te beschrijven die met woorden rond droomt.

Vandaag heeft Firlefanz twee betekenissen:

  1. tierelantijntjes, glitter en prullaria
  2. onzin, beuzelarij, spinnerij en dwaasheid

 

#mooisteDuitsewoorden

Naschkatze | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

Naschkatze

die Naschkatze / die Naschkatzen

Du bist ja eine Naschkatze!

Unsere Kinder sind richtige Naschkatzen.

Meine große Schwester ist eine echte Naschkatze.

Ich bin keine Naschkatze.

eine Naschkatze sein

Mijn man zei gisteren tegen mij: Hoe is het dan met Naschkatze voor je blog? En dat vond ik een geweldig idee! Dit woord is echt heel mooi en dan ook nog zo passend bij Sint Maarten morgen waar weer all die kleinen Naschkatzen aanbellen en liedjes zingen in de hoop dan ook iets lekkers te krijgen.

Je hebt het nu zeker al door… Naschkatzen zijn natuurlijk mensen die heel graag en veel snoepen. Naschkatze bestaat uit de woorden naschen (snoepen) en Katze (poes). Het woord naschen is afkomstig van het Oudhoogduitse nascōn. Vroeger betekende het: stiekem van iets proeven of van iets wat verboden was genieten. Via het Middelhoogduits (hier was het dan een woord voor knabbelen en smakken) kreeg naschen dan zijn huidige betekenis: snoepen. Maar naschen wordt ook nog steeds gebruikt als iemand stiekem van iets proeft of eet.

#mooisteDuitsewoorden

Mumpitz | De mooiste Duitse woorden | Julia Peine Deutsch Coach | Utrecht | Leidsche Rijn

Mumpitz

der Mumpitz

So ein Mumpitz!

Was für ein Mumpitz!

Das ist doch echt Mumpitz.

Das ist totaler Mumpitz!

Alles andere ist Mumpitz.

Der reine Mumpitz.

Mumpitz reden

Dit leuke woord heeft oorspronkelijk een griezelig verleden. In de 17de eeuw was Mumpitz een vogelverschrikker of een verschikkend figuur, afgeleid van de woorden Mummelputz en Mombotz. Het woord ontleend zich van de twee woorden vermummen (verhullen) en Butzemann (boeman). Dus mum-butz wat dan later Mumpitz werd.

Pas in de 19de eeuw kreeg Mumpitz zijn huidige betekenis: Unsinn, den man nicht zu beachten braucht (onzin waar je geen aandacht aan hoeft te besteden). Op de Berlijnse beurs zei men Mumpitz voor schrikaanjagende geruchten en jokkend gepraat. Dit woord werd al snel populair als synoniem voor onzinnig gepraat.

#mooisteDuitsewoorden